W powszechnej opinii panuje mylne przekonanie, że każde wiekowe bądź potężnych rozmiarów drzewo obligatoryjnie staje się pomnikiem przyrody. Jednak zgodnie z obowiązującym prawem powołanie każdego pomnika przyrody wiąże się z opublikowaniem stosownego aktu prawnego – obecnie jest to Uchwała Rady Gminy, dawniej Rozporządzenie Wojewody. Na przestrzeni lat widziałem wiele ogromnych, sędziwych drzew, które pomnikami przyrody nie były, choć z dużym naddatkiem spełniały kryteria określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska. Jednym z takich drzew jest platan o nazwie „Cesarz”, rosnący we wsi Cesarzowice, w gminie Środa Śląska (dolnośląskie).
Na mocy Uchwały nr IX/34/24 Rady Miejskiej w Środzie Śląskiej z dnia 28 sierpnia 2024 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody na terenie gminy Środa Śląska rekordowy w skali regionu i kraju platan klonolistny uzyskał wreszcie ochronę pomnikową. W tekście Uchwały znajduje się zapis nadający drzewu oficjalną nazwę „Cesarz”, używaną już wcześniej w publikacjach książkowych i w sieci internetowej. Miano „Cesarz” nawiązuje do nazwy miejscowości, a ta do Napoleona Bonaparte, który przejeżdżał tędy w 1813 roku.
Drzewo rośnie w północno – zachodniej części wsi, na skraju parku podworskiego, pomiędzy nikłymi ruinami pałacu i zabudowaniami folwarcznymi. W bezpośrednim sąsiedztwie „Cesarza” znajduje się niewielki plac zabaw, teren wokół platana jest zawsze zadbany, czysty, z wykoszoną trawą.
GPS N 51°06’26.3” , E 16°33’40.1”
Pokrój drzewa wskazuje że zostało posadzone i rosło na otwartej przestrzeni, dzięki czemu rozwinęło bardzo szeroką koronę, choć na zdjęciach zimowych widoczne są ślady po jej redukcji lub wyłamaniu.
Obwód platana z Cesarzowic podany w Uchwale to 835 cm zmierzony na wysokości 130 cm, jednak prawidłowo wykonany pomiar powinien zostać wykonany na wysokości 0,8 m – tu mierzy w obwodzie 797,5 cm. Taki wynik stawia „Cesarza” w pierwszej dziesiątce najokazalszych platanów w Polsce, na Dolnym Śląsku zajmuje trzecią lokatę (grubszy jest platan rosnący we wsi Budzicz, w gminie Prusice – 926 cm i platan z Brzegu Dolnego – 841 cm).
Bohater dzisiejszego artykułu został w 2014 r. zgłoszony do konkursu Drzewo Roku 2014 i 2015 r. zdobył 4. miejsce uzyskując 1902 głosy. Na pamiątkę tego wydarzenia przed platanem ustawiono głaz z tablicą opisująca parametry drzewa. Wydawać by się mogło, że ta inicjatywa będzie dobrym impulsem do uznania „Cesarza” za pomnik przyrody. Jednak trzeba było czekać jeszcze 10 lat by uzyskał ochronę pomnikową.
Wiek „Cesarza” podany na tablicy – 330 lat wydaje się być dość przesadzony, w książce „Drzewa Polski” z 2016 r. jego wiek oszacowano na 250 lat. Podana w tej publikacji wysokość drzewa – 31 metrów jest bliższa prawdy, niż podane na tablicy 23 metry.
Na zdjęciu poniżej wykonanym w 2025 r. można zauważyć już dumnie wiszącą tabliczkę z napisem „Pomnik Przyrody”.
W cesarzowickim parku rośnie kilka innych, wspaniałych platanów, jednak żaden rozmiarem nie zbliża się do „Cesarza”.
„Cesarz” został opisany w 2020 r. przez Pawła Lenarta, zapraszam do lektury tego wpisu. O pozostałych pomnikach przyrody w gminie Środa Śląska można poczytać w artykule „Pomniki przyrody w gminie Środa Śląska„.
